Interpretation:
vivechan ૧
-;aasvadah-
‘janam sudharyo re ho maro, maliya natavar nand dularo.’
aa kirtanana aek aek shabd premathi bharela chhe. prem ane aanand hanmeshan sathe j rahe chhe. jyan prem tyan aanand, jyan aanand tyan prema.
muktamunina antarano aanand ‘shriharina milanano chhe’ aem kaheva karatan ‘malela shriharine olakhyano chhe.’ aem kahevu vadhare vyajabi chhe. shrihari male to ghanane, pan olakhe virala ja. parasamani pase j hoy pan aanand to olakhe tyare j thaya. olakhan tyare j thay jyare olakhavanara male. olakhavanara n male to shrihari same ubha hoy chhatan n olakhaya.
muktamunine ramanand svami jeva olakhavanara malya. aakhare muktanand svamini jivanasarita sahajanand sindhuman samarpit thai gai.
sarita game tevi sundar hoy pan sagarane malya sivay retiman samai jay to aeni sundarata vidhavanan shanagar jevi adavi lage. sohagan sundari jevi sarthak n lage.
ghanannan jivan bhare sundar hoya. lalit kalaothi bharelan hoy pan jo aemani jivanadharao shrihari rupi sagar sathe sangam n rache to ae jivanadharao nirarthak chhe. svami kahe chhe ke amari jivanadharao safala thai gai karan ke amane natavar nandadularo hajarahajur malyo.
‘maliya natavar nand dularo’
devataone irsha aave aevan dhanasanpati, aishvaryo, manasanman malavathi janm sudharato nathi. sant ane shrihari male to j janm sudhare chhe. agyani jiv padachhaya jevan mayik sukho mate devone durlabh manav dehane vedafi nakhe chhe.
prabhu podhadyani pamarinan balotiyan kare te gando ganaya. aa jivan prabhu podhadavani pamari jevun kimati ane pavitr chhe. aeman vishayani gandakinan potalan n bandhaya.
ghi, sakar, lot, pani ane lakadan to aenan ae j hoy pan karatan aavade to funk maro ne danedano nokho thai jay aevi lapasi thay ane n aavade to jatajatanan ramakada bane aevo chikano pindo thaya.
chopat ramata aavade to kukari gharaman jay ane n aavade to gandi thaine baji bagadi nakhe. aapana manavajivananun pan aavun j chhe. jivata aavade to janamaro sudhare, nahitar aele jaya.
muktanand svami ahin ‘sudharyo’ shabd vapare chhe. aeno bhav ae j chhe ke ‘ame to anaaavadatathi amara jivanani baji bagadi rahya hata. pan karuna kari gurudeve samayasar amari bagadati bajine sudhari lidhi. amari harani bajine jitaman palatavi nakhi.’
have to brahmanand svami kahe chhe tem
‘maro safala thayo janamaro hun parani pritam pyaro’
‘malya natavar nandadularo’ aa panktiman ‘natavara’ shabd sanketik chhe. svami kaheva mage chhe ke ‘aa natavare bhatabhatana vesh kadhi amane chhetarya. amari sathe santakukadi ramyo. amane sachi olakhan n thava didhi. vandan kariae sadguru ramanand svamine ke aemane amari aankh kholi nahintar aa natavarani mayano par ame pamya n hota. sadguruni karpadrashtithi amane khabar padi ke lokone samadhio karavanaro aa nilakanth koi kamanatumaniyo bavo nathi, pan kamanagaro kanudo chhe.’
‘muj par adhalak re ho dhaliya’
adhalak dhalavano arth chhe ‘ghado pure pure dholay jay tem sarvasv nyochhavar karavun.’ svami kahe chhe, ‘shrihariae amara upar pushkala maher kari. nyochhavari amare karavani hoy aene badale ae mara upar nyochhavar thaya. aeni anaradhar ashadhani heli jevi karpa to juo.
‘karuna kari gher bethan maliya’
samany niyam aevo chhe mahenat vagar gherabethan kani n male jyare amane to svayan lakshmipati narayan gharabetha malya. aa matr aeni karuna sivay kem sanbhave aa milan amara purusharthanun fala nathi? aemani karpanun fala chhe.’
‘jene melavava mate jogio jangalaman dhyanani dhunio dhakhave chhe.
jene melavava mate tapasvio kathor tapashcharyao kare chhe.
jene melavava mate rajamaharajao rajavaibhav chhodine vanavas vethe chhe. aeva shriharine shodhava ame nikalya nahota pan shabarini zhunpadiae same chaline ram padhare aem aa ‘nilakanthavarni’ same chali amane shodhata shodhata loj padharya. aa aemani karuna nathi to bijun shun chhe?’
ahin aek bijo marm chhe. ghare bese aene j shrihari male. jeni buddhi haraya dhorani jem jyantyan rakhadyan kare aene shrihari n male. ghare besavun aetale sadguruna charanaman besavun. sadguru shriharine rahevanun dham chhe. bhagavatajiman bhagavan shrikarshn kahe chhe ‘साधवो हृदयं मह्यम्’ ‘he uddhava! sadhuo marun harday chhe. hardayaman jem aatma rahe chhe tem sadhuman hun rahun chhun.’
muktanand svamina jivanani adbhutata ae chhe ke aemane sadgurune shodhava jevo athag prayas karyo chhe aevo shriharine shodhava nathi karyo. sadguru ramanand svamina milan pachhi muktanand svami purn bharonsathi aemana charanaman besi gaya. shriharino bheto karavani javabadari have guruni hati. gurukarpa svami upar aevi varasi ke shrihari svamine samethi shodhata aavya. aek niyam chhe guru gotya male, hari gotya n male. guru mali jay to harine gotava n pade. ae same chaline aave. shabari kyan ramane shodhava gai hati? ae to guruvachanaman vishvas rakhi jivanabhar rah joti bethi rahi. have shabarine shodhavanun kam ramanun hatun. anant brahmandoman viharata harine gotava kyan javun? bahetar chhe aevun karavun ke ae j aapanun saranamun puchhato aave!
bhagavan svaminarayan nana hata tyare chhapaiya gamani bahar uttaradi baju pipalana uncha varksh upar chadhine charey baju jota.
nana balamitro puchhe, ‘ghanashyam, aetale unche chadhine shun karo chho?’
ghanashyam hasine javab deta, ‘joun chhu bharataman mara premi bhakto kai baju vase chhe? mare mota thaine aemani pase javun chhe.’
man dradh kariyun re ho murari, have hun to thai rahi jagathi nyari,
svami kaheva mage chhe, ‘shrihari to karuna karine malya pan aemane olakhavaman amara buddhinan aavarano amane aadan aavatan hatan. amara hardayakashaman sanshayanan vadalan gherayan karatan hatan. sadguruni karparupi pavane ae vadalan vikheri nankhyan. vadalo jem rudhamula thai majabut bane aem amara manaman nishthanan mula majabut thayan. have sanshayonan vavazhodan aene ukhadi shake tem nathi.’
ahin svami bhagavanane ‘murari’ kahe chhe. mur namana asurane maryo mate bhagavan ‘murari’ chhe. svami kaheva mange chhe ke amara antaraman pan sarv upadravo ane doshonan mula sama agyan ane ahankararupi muradanave kabajo jamavyo hato. murarinun milan thatan ae muradanav have nash pamyo.
‘have hun to thai rahi jagathi nyari’
jagatano kadav bhare chikano chhe. aema khuntya pachhi bahar nikalavun mushkel chhe. pan shrihariae karpa kari amaro hath pakadi amane bahar kadhi lidha.
premanand svami kahe chhe. ‘bany zhaline kadhi lidha barane re lola.’ je samaye amari navadine taranaharani jarur hati tyare j shrihari amara taranahar banya. amaro bedo bhavasagar ��ar utaryo. sansararupi khara sagaramanthi ugari shrihariae amane aksharadhamarup mithan maheramanane kinare mukya.
‘have hun to thai rahi jagathi nyari’ aa panktino aek bijo pan bhav chhe.
jagat ane bhagat vachche uthine aankhe valage aevo bhed chhe.
aek mayaman rache chhe, bijo madhavaman rache chhe.
aek sanshayagrast chhe, bijo nirvikalp chhe.
aek vishayanand mane chhe, bijo brahmanand mane chhe.
muktanand svami kahe chhe, ‘he hari! tamari karpathi ame jagatana jivothi nokha tari aavya. jagadish malya pachhi jagataman kon rokaya? amartano sagar male pachhi chhasani aash kon seve? ‘aanand uraman re ho bhari, shirapar gaje girivaradhari.’
aakashaman ashadhi meghani garjanao thay ane vanana morala aanandathi nachava lage aem prem ane karunathi bharela shriharina milanathi svamina manano moralo nachi rahyo chhe. svamina aanandathi zhumata haiyamanthi uparani panktio uthi chhe.
aanandano bhar haiyun zhili nathi shakatun aetale nartan ane kirtan dvara aanand bahar vahi rahyo chhe.
svamina antaraman shriharine olakhavaman have koi bhranti nathi, koi sanshay nathi.
aa panktiman ketalik jaldi n samajay tevi virodhabhasi vat pan chhe. giridhar haiyaman biraje ae to samaji shakay aa to mathe biraje chhe. pachho gaje chhe. aek to giriraj govardhan bhare vajanadar, aeman pachho giridhar umeray to matha upar bhar n lage? aa pankti bhare bhavaganbhir chhe. mote bhage jiv matha upar mayana bhar laine fare chhe, chintano bhar laine fare chhe, jatajatani upadhiono bhar laine fare chhe ane heran thay chhe. muktanand svami chaturasujan sant chhe. aene matha upar mayana bharane badale giridharane dharya chhe. muktanand svamina saghala bhar ae giridhare potani tachali aangani upar uthavi lidha chhe.
svamine have koi chinta nathi, upadhi nathi, tarkavitark nathi, shankakushanka nathi. bas aananda-aanand ane aanand chhe. joke aanandano pravah to pahelan pan antaraman vaheto hato. pan jatajatana bharathi dabai gayo hato. giridhariae ae badha bhar upadi lidha aetale aanandano pravah pachho pragat thai gayo.
ahin alaukikata ae chhe ke shrihari giridhari hova chhatan halava ful chhe ane muktamunine pan halava ful kari didha chhe. giridhar thaine halava ful rahevun, halava ful karava ae vat jara virodhabhasi lage!
tulasidasaji pan ramayanaman aavi ketalik virodhabhasi vat kare chhe.
‘shri guru charan saroj raj nijaman mukur sudhara’
sadguruna charanakamalani raj mara manarupi darpanane nirmala karanari chhe. samany drashtiae rajathi to darpan malin bane pan sadguruna charanani raj bhare kamanagari chhe. aena chhantakavathi manarupi darpan malin thavane badale svachchh bane chhe.
aavi j virodhabhasi vat shriharina charanarupi naukani chhe. shastro kahe chhe ‘shriharina charanarupi naukane shir par dharavathi bhavasagar tari javay chhe.’ ahin naukaman besavani vat hoy to barabara. ahin to naukane matha upar dharavani vat chhe. aa vat ketali virodhabhasi lage? pan shriharino marg j aevo alaukik chhe ke ahin virodhabhasaman j badhun sidhun chale!
giridhari yogeshvar chhe. yogakalaman parangat chhe. pahad jevo deh hova chhatan aene runa pol jeva halava thatan aavade chhe. raina dana jevo deh hoy chhatan brahmand karatany bhare thatan aavade chhe.
shriharini karpathi hanumanaji maharaj jevaman pan jo aa yogakala hoy to bhagavanaman kem n hoya! mate govind giridhari hova chhatany halavo ful chhe. aetalun j nahin ae giridharine je matha upar dhare aene pan halava ful banavi de chhe.
‘shir par gaje girivaradhari’
aa giridhari pachho gajato giridhari chhe. mathe ubho ubho jane garjana karine kahe chhe, ‘svami! bharonso rakhajo, hinmat rakhajo, chinta karasho nahin. tamara saghala bhar upadanaro hun betho chhun.’
athava to giridhar upadhioni same garjana kari padakar fenkatan kahe chhe, ‘jetali upadhione aavavun hoy aetali aavo. pan khabaradara! yad rakhaj... mara bhaktani raksha hun karun chhun. jem purv govardhan pahadadhari vrajavasioni raksha kari hati tem j mara santani raksha karisha.’
ghani var aevun bane ke ‘gajya me varase nahin.’ dharati tarasi hoy, megh aave, gaje ne chalato thay to dharatine bhare nirasha thaya. jagataman ghana manaso aa j rite garajavanun j kam kare. pan varasavanun nam leta nathi. chuntaniman netao ketala gaje chhe! pan aemanthi varasanara ketala? aa giridhari danbhi rajanetao jevo nathi. ae gaje chhe sathe anaradhar varase pan chhe. giridhari betha hoy pachhi vrajavasione chinta n hoya. vrajani pahad jevi musibatone aene tachali aangaliae tali didhi chhe.
vrajavasioni jem j muktamunina jivanaman pan varanvar ketalany sankato aavya chhe. kyarek puraman tanaya to kyarek koiae vish didhan. pan shrihari svamini sarv prakare raksha karata rahya.
svami kahe chhe, ‘he hare! tame amari saghali musibatona bhar hari lidha chhe. amane halava ful jeva kari didha chhe. indrana trasathi vrajani raksha kari aem anta:shatruna trasathi amari raksha kari chhe. amara antaraman aanandanan pur aavyan chhe.
aanand uraman re ho bhari, shir par gaje girivaradhari;
nirabhe nobat re ho vagi, kahe muktanand bhramana bhangi.
juna jamanaman vividh samaye vividh vajintrono upayog thato. prata:kale choghadiyan vage, lagan tane dholasharanaio vage, shatruna aakraman samaye chetavanina dhol vage, ranamedanaman shuravirone pano chadavava bungiya dhol vagela. shatruono bhay dur thay tyare nirbhayani nobato vage.
svami kahe chhe,
‘nirabhe nobat re ho vagi.’
‘he bhagavana! tame amane nirbhay karya. baharana shatruo karatany antarana shatruo bhare vasama chhe. anta:shatruonan aakraman same bhalabhalane bhagavun padyun chhe. yogani siddhiothi dishaone jitanara pan anta:shatru same hari gaya chhe. bhalabhala rushimunio kam, krodh vagere shatruo same zhuki gaya chhe. ravan jeva jagatajit yoddhaoae pan potana antarana dosh pase kayaroni jem tanakhalan modhaman lidhan chhe. ame pan amara anta:shatruothi maran khata hata, bhayabhit hata. pan tamari karpathi amara ae anta:shatruono parajay thayo chhe.’
‘shirapar gaje girivaradhari’ amari raksha karatan tame amari mathe ne mathe ubha chho. tamari garjanaae sarv shatruone bhayabhit kari bhagadi didha chhe. have amari kayanagarina dashey daravaja surakshit chhe. chetavanina dholana sthan have nirbhayani nobatoae lidhan chhe. tamari karpaae amari nagariman vijayamahotsav ujavay rahyo chhe. have kala, karm mayano koi bhar nathi ke amane bhayabhit kari shake. karan ke amane samarth giridhari rupe shrihari malya chhe.
‘kahe muktanand bhramana bhagi’
atyar sudhi amara antaraman jatajatani bhramanao hati. satyaman asatyana aaropan hatan, asatyaman satyanan aaropan hatan. bhramanao amane bhayabhit karati hati.
ratrina andhakare chalata manasane panina relaman sarpani bhranti thaya. manas bhayabhit thay, chis pade, bhagi jaya. pan je samaye ajavalun thay ane dekhay ke sarp nathi pan panino relo chhe to ae j samaye aeni bhranti ane bhrantithi janmelo bhay dur thai jaya. man halavun ful jevun thai jaya.
svami kaheva mange chhe, ‘atyar sudhi ame agyananan andhakarane lidhe bhatabhatani bhramanaoman jivata hata. amane panina relaman sarp dekhata hata. ame bhayabhit thaine bhagata hata. pan aapana avatarane amara antaraman ajavalun thayun. have ame bhramana ane bhayathi mukt thaya.
aapanun avataran to hatun j, pan olakhan nahoti. aap amari same j ubha hata pan ame aankho bandh karine betha hata. aetale andhakar amaro pichho chhodato nahoto. bhramanao amaro kedo mukati n hati. sadguru ramanand svamini karpathi amari aankho ughadi to andhakarani jgyaae ajavalun patharatan prakashana svamine joya.
have to amare ‘nirabhe nobat re ho vagi, kahe muktanand bhramana bhangi’.
vivechan ૨
bhavarthah- pragat svarup olakhatan maro janm safala thai gayo. manushy bhavarup samudraman budi jato hato, pan karpa kari marun kandun zhali lidhun II૧II
aaj mara upar to adhalak dhalya chhe. daya karine gher bethan malya chhe II૨II
mayavi jagatano bhay tali pragat purushottamaman man dradh karyun chhe. anishchayavala bhakt samudayamanthi hun to nyari thai chhun…. II ૩II aa bhagavananan aanandaman haiyun hilole chadyun chhe. mara shir upar to aek sahajanand svami j chhe. II૪II pragat svarupana nishchayani nobat aevi vagi ke lokadiyano bhay to shun, pan pratyaksh svarupaman rahel manushyabhav pan tali gayo. svami kahe chhe ke, have to tadn bhramana bhangi gai chhe. II૫II
rahasyah- pad lalityaman pragat prabhune pamyano pamarat prasare chhe. sahajanand milanana bhavollasani abhivyanjana kavinan kavyane paraposhak bani rahe chhe. bhari, shir, giri, dhari, jeva varn ane shabdanun je anuprasatv siddh thay chhe. te kharekhar aakarshak chhe. manani granthi tudyano ane pragat svarup olakhayano aanand charane charane zhilayo chhe. je sarvatha avarnaniy chhe. pad prasadikani drashtiae sugey chhe. dhala lokadhala chhe. tal hinch chhe.