સિંહને ચામડે ભુપ થઇ બેઠો, પ્રજાપતિનો ઘોડો, કોવિદરામના ચંદ્રાવળાં

 ૧/૧         ૭૮       ચંદ્રાવળા

સિંહને ચામડે ભુપ થઇ બેઠો, પ્રજાપતિનો ઘોડો,

પણ ભુંક્યો ત્યાં મળી બધાએ, કાઢ્યો બરાબર ખોડો,

કાઢ્યો બરાબર ખોડો નવાજી, કાન ભુંસી પછી નાઠા ગધાજી,

કહે કોવિદરામ એનો શું નેઠો, સિંહને ચામડે ભુપ થઇ બેઠો,

સાપનો ડંખેલ નોળિયો તુરત, નોળવેલ સુંઘવા ધાય,

તેમ સંસારે દાઝેલ માનવી, સંતને શરણે જાય,

સંતને શરણે જાય કયમ વારુ ? અંતરના ડંખ રૂઝાવવા સારૂં,

કહે કોવિદરામ જંગમાં ઝુઝત, સાપનો ડંખેલ નોળીયો તુરત,

 

સભર ભરેલા સાગર મધ્યે, નદીઓ જેમ સમાય,

એમ બધાયે વિષયો જેના, અંતરમાં સમી જાય;

અંતરમાં શમી જાય તે જોગી એ સુખ પામે ન કાળના ભોગી,

કહે કોવિદરામ ગીતાજી વદે, સભર ભરેલા સાગર મધ્યે,

આખા મુલકમાં તપે સુરજ પણ, ઘુડને નિત્ય અંધારું,

ઉજાસ સાથે આડવેર એને, અંધારું લાગે સારું તે કેવું ?

મુઢ માનવીની મૂર્ખાઇ જેવું, કહે કોવિદરામ એકલું જડપણ,

આખા મુલકમાં તપે સુરજ પણ ઘુડને નિત્ય અંધારું.

આ સુધરતા જતા જમાને, મારી ફરે છે માઝા !

સઘળા સમાજે ગર્દભ કરતાં, સુવર દીસે છે ઝાઝા !

સુવર દીસે છે ઝાઝા તે કેવા ? શઠતાને પણ શરમાવે એવા ?

કહે કોવિદરામ કંઇ કંઇ બહાને આ સુધરતા જતા જમાને ?

મોઢેથી મીઠા ને મનનાં મેલા વાતો બનાવીને કરે !

ભોળાં અબુધને ભરમાવીને, સ્વારથ સાધતા ફરે !

સ્વારથ સાધતા ફરે તે કેવાં ? ઉપરથી રૂડાં ઇન્દ્રામણાં જેવા !

કહે કોવિદરામ વિખના વેલા, મોઢેથી મીઠા ને મનનાં મેલા !

        

બોલીમાં જેને બંધ નહિ એના, વચનમાં શો વિશ્વાસ !

એક મોઢે પાન ચાવે ને બીજા મોઢે ખાય ઘાસ !

    બીજા મોઢે ખાય ઘાસ તે કેવું? જગતમાં આબરું ગુમાવવા જેવું !

કહે કોવિદરામ બોજ વિનાનાં, બોલીમાં જેને બંધ નહિ એના !

 

 

 

માન મમતાના પ્રૌઢ ભડાકા, કરે નહિ નિષ્ઠા ભંગ,

મનમુખી જ્ઞાનનાં ગોટામાં જેનો, બદલે નહિં કેદી રંગ,

બદલે નહિં કેદી રંગ તે કેવો ? શ્રીજી સિદ્ધાંતને શોભાવે એવો

કહે કોવિદરામ ભક્ત એ પાકા, માન મમતાના પ્રૌઢ ભડાકા,

 

સારા નરસાનો નહિ વરતારો, ને હડિંયુ કાઢતા ફરે,

દંભી પ્રપંચીને પનારે વેવલા, તન મન ધન ધુળ કરે,

તન મન ધન ધુળ કરે તે કેવા ? સત્સંગનું ધોરણ ચુકાવે એવા,

કહે કોવિદરામ એ પ્રેમલા ધારો, સારા નરસાનો નહિ વરતારો.

 

લાભ ખાતર બનીને લટ્ટુ, ભગત બની જાય મોટા,

સ્વારથ કાજે ધ્યાન ધરી બેસે, અંતરથી સાવ ખોટા,

અંતરથી સાવ ખોટા તે કેવા ? ચોખ્ખા પરસાદિયા ઓળખી લેવા,

કહે કોવિદરામ પાતળના ચટ્ટું, લાભ ખાતર બનીને લટ્ટું.

 

અંદરથી કુડિયા ને ઉપરથી કાજી, સત્સંગમાં ભુંડાઇ ભરે,

પોતાનું ભાણું ભરવાનેં માટે, કૈંક કૌભાંડો કરે,

કૈંક કૌભાંડો કરે તે કેવા ? હલકાઇનો જેમાં પાર નહિં એવા,

કહે કોવિદરામ જાણો એ પાજી, અંદરથી કુડિયાને ઉપરથી કાજી.

 

ધરમને નામે પોતાની ઝંડી, સૌથી ઉચેરી રાખે,

મોટા મોટાનાં ઓઠાં આપીને, પોતાનું મહાત્તમ ભાખે.

પોતાનું મહાત્તમ ભાખે ભખાવે, ખાટસવાદિયા ઢોલકી બજાવે,

કહે કોવિદરામ એ પેખો પાખંડી, ધરમને નામે પોતાની ઝંડી

 

ધરમના બળ વિના ભગતના સરખો, ગળામાં ગાળિયો ઘાલે,

વિચાર વિનાના ગાડરની પેઠે, ઉંધું ઘાલીને હાલે

     ઉંધુ ઘાલીને હાલે નમાલાં, જ્યાં ત્યાં ભેખડે ભરાતાં ઠાલાં,

કહે કોવિદરામ પામર પરખો, ધરમના બળ વિના ભગતના સરખો

 

 

 

 

 

ભગત મંડળીમાં ભારે હાલ્યો છે, ભગવાન થાવાનો વા,

થોડીક આંખ્યું વીંચી બેહે ત્યાં, ઉપડે એને ગંડવા,

ઉપડે એને ગંડવા તે કેવો ? ભફાકિયાઉને ભાવે એવો,

કહે કોવિદરામ ઢોંગ ફાલ્યો છે, ભગત મંડળીમાં ભારે હાલ્યો છે.

 

સંત પ્રભુના છે દરવાણી, ન હોય એ ભગવાન,

પ્રભુની ગાદી એને દેવી એ, ધણીનું છે અપમાન,

ધણીનું છે અપમાન તે કેવું ? પતિવ્રતાપણું લજાવે એવું

કહે કોવિદરામ રાખજો જાણી, સંત પ્રભુના છે દરવાણી.

 

મણીધર નાગને ડોલતો દેખી, ઘો સામી ડોલવા લાગી,

રૂપ નહીં રંગ નહીં કોઇ વાતે ઢંગ નહીં, પુછડીએ જુઓ તો બાંડે બાંડી,

પુછડીએ જુઓ તો બાંડે બાંડી તે કેવી? નમાલુ સમરમથની હોડ કરે એવી,

કહે કોવિદરામ એ અદેખી, મણીધર નાગને ડોલતો દેખી

 

ભક્તોની ચાલાકી જાણે ન જાણે, થઇ બેઠા અંતર જામી,

બેસાડે ત્યાં બેસે ગણેશ થઇ, કહેવાય જબરા સ્વામી,

કહેવાય જબરા સ્વામી તે કેવા ? દોરીથી નાચતા પુતળા જેવા,

કહે કોવિદરામ ટકરાશે ટાણે, ભક્તોની ચાલાકી જાણે ન જાણે.

સિંહની બોડમાં પેઠા શિયાળવા, સાવ રેઢું પળ ભાળી,

ગજાવતાતા વન ગર્જનાથી ત્યા, આજ સંભળાય છે લાળી.

આજ સંભળાય છે લાળી વણતોળી, સાથે ભસી રહી શ્વાન ટોળી,

કહે કોવોંદરામ આમાં કોને નિહાળવા, સિંહની બોડમાં પેઠા શિયાળવા.

 

 

    જીવતર ટુંકુ ને ટાંચા દહાડા વખત અરેરે ! જાય વહ્યો !

થાય કમાણી સારી તો તો, જાણે ફેરો સફળ થયો,

જાણે ફેરો સફળ થયો આ વારે, સજ્જન મનમાં જરૂર વિચારે,

કહે કોવિદરામ તજો પછાડા, જીવતર ટુંકુ ને ટાંચા દહાડા.

 

 

 

 

કરવા માંડો કરવા માંડો, કરવાથી જ બધુંયે થાય,

કરવા માટે માનવ સર્જ્યાં, કરે નહિ તે હારી જાય,

કરે નહિ તે હારી જાય જમાનો, અવસર પાછો નહિ મળવાનો,

કહે કોવિદરામ આળસ છાંડો, કરવા માંડો કરવા માંડો.

 

પાકશાસ્ત્રના પારાયણથી, કો’ની ન ભાંગે ભુખ,

ટાઢો ટુકડોયે મોંમાં મુકતાં, થાય પેટમાં સુખ,

થાય પેટમાં સુખ જ સાચું, વર્તન વીણ એમ બોલ્યું કાચું,

કહે કોવિદરામ પીંજણ અમથી, પાકશાસ્ત્રના પારાયણથી

.

બગલા કરતા કાગડો સારો, તે અંદર એવો બહાર,

પણ સફેદ બગ ઉપર રૂડો, ભીતર ઠગ આચાર,

ભીતર ઠગ આચાર તે કેવો ? પાખંડી દુર્જનના જેવો,

કહે કોવિદરામ ઉર વિચારો, બગલા કરતા કાગડો સારો.

 

ઉંધું ઘાલીને કરે ઉધામાં, (તું) ભુલી અરે ભગવાન,

જીવતર જીવી જાણે નહીં ને, સામું કરે અભિમાન,

સામું કરે અભિમાન અલેખે, પાછું વાળીને કાઇ ન દેખે,

કહે કોવિદરામ સાવ નકામા, ઉંધું ઘાલીને કરે ઉધામાં.

 

ભીંડા ફાલ્યો ચોમાસામાં, મોટા વડના ઓથે,

વડને કહે છે દુર ખસી જા, નીકર ચડાવીશ ગોથે,

નીકર ચડાવીશ ગોથે જાણે, પણ ભાદરવે ઈ થયો ઠેકાણે.

કહે કોવિદરામ મુળ વિનાનો, ભીંડો ફાલ્યો ચોમાસાનો,

 

    કેવડો પાસે જઇ ક્યાં પોતે, કોઇને ભભક બતાવે.

તો પણ ભમરા દુર થી દોડી, સુગંધ લેવા આવે,

સુગંધ લેવા આવે અજબ એ, સાચી વસ્તુનો જગમાં ખપ છે,

કહે કોવિદરામ ગુણ સૌ ગોતે, કેવડો પાસે જઇ ક્યાં પોતે,

પ્રભુકૃપાને ગુરુકૃપાથી, શિષ્યોના સૌ કામ સરે,

કૃપા પરંતુ પાત્ર થયા વિણ, કદીયે કોની ના ઉતરે,

કદીયે કોની ના ઉતરે અમથી, વર્તન વીણ રાજીપો નથી,

કહે કોવિદરામ પાત્ર થવાથી, પ્રભુકૃપા ને ગુરુકૃપાથી.

 

વાંદરા આગલ નાચતો વાદી, કેવી અજબ એ વાત,

પંડિત મુરખ નાના મોટા, નાચવે એક જ નાત,

નાચવે એક જ નાત તમામ; દીસે મનના સર્વ ગુલામ,

કહે કોવિદરામ ખેલ અનાદિ, વાંદરા આગલ નાચતો વાદી

.

અમરફળની વાતું અડાવે, જાણે ન બોરનું દીટું,

મહાપ્રભુની મુકી પ્રસાદી, ખાતા અન્ન અજીઠું,

ખાતા અન્ન અજીઠું કેવું ? રસ નહિ કસ નહિ સ્વાદ નહિ એવું,

કહે કોવિદરામ ભોળાં ભમાવે, અમરફળની વાતું અડાવે.

 

સવળા અર્થો સમજ્યા વિના, મારે અવળાં ડીંગાં,

ગમતુ એટલું ગોખી રાખે, સાચું ન માને રીંગાં,

સાચું ન માને રીંગાં તે કેવાં ? પકડ્યું પુછડું મુકે ન એવાં,

કહે કોવિદરામ આપ મતિના, સવળા અર્થો સમજ્યા વિના.

ગુરુની ગમને ગુમાવી બેઠા, પંડ પુજામાં ઘેલા.

નોકર તેરા કહ્યા ન માનું, એવા પાઠ ભણેલા.

એવા પાઠ ભણેલા ચેલા, જ્યાં જ્યાં મળે ત્યા શભું મેળા.

કહે કોવિદરામ ઉતરેલ-એઠા, ગુરુની ગમને ગુમાવી બેઠા.

 

 

 

 

 

બહારના દુશ્મન કરતાં બુરી, ઘરમાં પેઠેલી ઘુંસ.

ખાય ને ખોદે પાયા એથી,  ઘર થાશે કડડડ-ભુસ,

થાશે કડડડ-ભુસ હવેલી, ઘરની ઘાતક એ કાઢવી પહેલી,

કહે કોવિદરામ આપદા પુરી, બહારના દુશ્મન કરતાં બુરી.

 

કરવાનુ છે તે કોરે મુકી, કરેછ શું તે તજ્યો વિચાર,

તેનાં બારેય બુડ્યાં જાણો, કેમ કરી ઉતરશે પાર,

કેમ કરી ઉતરશે પાર પ્રમાણો, જીવતર આખું જોખમ જાણો.

કહે કોવિદરામ મારગ ચુકી, કરવાનુ છે તે કોરે મુકી

.

સારૂ નરશું સૌનું જોયું, પણ પોતાનું જોયું નહિ,

કૈને વંઘા કૈને નિંઘા, મેલું અંતર ધોયુ નહિ,

મેલું અંતર ધોયુ નહિ તે કેવું ? શેરીના ઉકરડાં જેવું

કહે કોવિદરામ જીવતર ખોયું, સારૂ નરશું સૌનું જોયું

 

ભગત મંડળીએ હાકલા કીધા, (ને) ભજનનો રાગડો સાંધ્યો,

આમ તેમ જોઇને જે રણછોડ કહી, આપાએ ભૈરવરજપ ખાધો,

આપાએ ભૈરવરજપ ખાધો તે ખાધો,(પણ) પડતાં બીજાને ટાંટિયે બાધ્યો

કહે કોવિદરામ કૈંકને લીધા ભગત મંડળીએ હાકલા કીધા.

 

પીપળા હેઠે પડેલ પાણો, રંગેલો ગેરુએ રાતો,

દેવલું થઇને માંડ્યો પુજાવા, નિરાંતે નૈવેધ ખાતો !

નિરાંતે નૈવેધ ખાતો તે કેવો, વગડાઉ વસ્તીની મેલડી જેવો,

કહે કોવિદરામ ઠાકર ઠેરાણો ! પીપળા હેઠળ પડેલો પાણો !

 

સંપ્રદાયના સરોવરમાં હંસો મળતા ટોળે !

આજ અરે ! એ ઉડી ગયા ને બગલા પાણી ડોળે !

બગલા પાણી ડોળે છે ફરતાં, પેટને કારણે ધ્યાન એ ધરતા,

કહે કોવિદરામ ધુરંધરોના, સંપ્રદાયના સરોવરમાં હંસો મળતા ટોળે.

પાખંડી ગુરુને વળગેલા ચેલા, અવતાર ભુંડા લીએ.

શ્વાન થાય ગુરૂ ને ચેલા ગિંગોડા, લોહી નિરંતર પીએ.

    લોહી નિરંતર પીએ ધરાઇ, પુરવ જનમની એ તો સગાઇ,

કહે કોવિદરામ પંથ ભુલેલા, પાખંડી ગુરુને વળગેલા ચેલા.

 

ધોઘા ગુરૂના ચેલાઓ ઓઘા મોટા ભગત થઇને ભમે.

ભગવાનને નામે કરે ભડાકા વિવેકની વાત ના ગમે.

વિવેકની વાત ના ગમે તે કેવી ? સાચાં ખોટાનાં પારખાં જેવી,

કહે કોવિદરામ મમતાના ઓઘા, ધોઘા ગુરૂના ચેલાઓ ઓઘા.

 

ધરમ જાય એનો ધ્રાસકો નઇ એના પ્રગટ્યા પુરણ પાપ,

ગોલાં એના ગોઠિયાં વળી ભુંડી જગતમાં છાપ.

ભુંડી જગતમાં છાપ તે કેવી ? નાક ઘસીને વાઢવા જેવી.

કહે કોવિદરામ ફિયાસ્કો સઇ ધરમ જાય એનો ધ્રાસકો નઇ.

ધરમવાળાને ધક્કો દ્યો ને, અધર્મીનો કરો છાંદો.

આજ મોર્યે જુઓ એવું કરીને, કોણે કાઢ્યો છે કાંદો,

કોણે કાઢ્યો છે કાંદો આ જગમાં, ઉલ્ટા કુવાડા લાગ્યા છે પગમાં,

કહે કોવિદરામ લાંચુય લ્યો છો, ને ધરમ વાળાને ધક્કો દ્યો છો,

 

હીર વિનાનું હૈયું છે હીણું ને માતો નથી કાંઇ મરડ,

જમાનાની ઝપટ લાગતા, નીકળી જશે ઠરડ,

નીકળી જશે ઠરડ ઠામુકો ને સારા થવાની તક કાં ચુકો,

કહે કોવિદરામ જનમના દિનું, હીર વિનાનું હૈયું છે હીણું

 

નિજ દુ:ખમાં એ વજ્જર જેવા, પર દુ:ખ કાજે કુણા,

મહા પુરૂષના મનડા મોટાં, કેદી નોય નગુણા,

કેદી નૌય નગુણા સંત, અવગુણ ઉપર ગુણ કરંત.

કહે કોવિદરામ કરતાં સેવા, નિજ દુ:ખમાં એ વજ્જર જેવા.

 

વખાણવાના વલખા મુકી, કામ કરોને કામ.

કામની કિંમત દેવા દુનીયા આવશે પુછતી નામ,

આવશે પુછતી નામ તમારૂં, તેજને ઢાંકશે કેમ અંધારૂં,

કહે કોવિદરામ જંગમાં ઝુકી, વખાણવાના વલખા મુકી.