Origin:
‘are ! aaje aavi nirav shanti kem chhe darabaraman ! badhan kem udas dekhay chhe? maharaj kya chhe?’ gadhada aavela aek haribhakte dadana darabaranun gamagin vatavaran joi pase ubhela aek haribhaktane aashcharyavat puchhyun. pela bhakte undo nishvas nakhi dhire sade kahyun: khabar nahi kem, shrijimaharaj aaje bahu udas thai gaya chhe! kani jamata nathi, pita nathi ne koi sathe bolata pan nathi. sarvena antar padike bandhanan chhe !
san. ૧૮૮૬na posh sud bijathi maharaje gadhadaman mandavad grahan karyo ne darek vastumanthi vartti pachhi khenchi lidhi. maharaje udasinata grahan kari khava pivanun ochhun kari nankhyun. sharir sukatun chalyun. sarve sant haribhaktona manaman chinta pethi. maharaj gadhadathi kyay bahar jata nahi. rat divas akshar oradiman dholiya par mathe chadar odhine maharaj sui raheta. sa.gu. nityanand svamini dekharekh niche tris sadhu divasana ane tris sadhu ratana khade page maharajani sevaman raheta.
ae vakhate sa.gu. brahmanand svami junagadh hata, maharaje aemane tyanthi gadhada bolavya. junagadhathi gadhada aavi brahmamuni sidha akshar oradiman maharaj pase aavya . maharajane charan sparsh kari svami bhedya. maharajanun sharir atyant karsh thai gayelun, ae joi svami pok mukine radi padya ane niche besi gaya. brahmamunina mathe hath feravatan maharaje kahyun: ‘svami ! aa shok sha mate? amane tame keva jano chho? amare kya aavavun ne javun chhe ? ame to satsangaman saday pragat j chhiae ane rahishun! maharaje svamine uthadya ne fari khub premathi bhedya. shriharina divy sparshathi svamino saghalo shok dur thai gayo ane ae svasth thai gaya. ae divasathi brahmamuni shrijimaharajani angat tahenataman raheva lagya.
maharaje dhire dhire potani mandagine ganbhir svarup deva mandyun. shariraman khub j ashakti aavi gai hati. tethi dehakriya pan seva karanara santoni madadathi kari shakata. ann upar aemane atishay aruchi thai gai hati. dudh ane rab pan santona ati aagrah bad sahej hothe adadi aapi deta. maharajani aa lila joi samast satsang samajaman aek prakarani glani vyapi gai hati. pratyek sant haribhaktonan antar ahonish radya karatan ne maharaj svasth thai jay te mate anta:karanapurvak prarthana kary karatan . vaishakhano dhom dhakhato hato. akshar oradini chare taraf khasani tadtio bandhi santo aena upar panino chhantakav karya j karata. chhatany maharaj kaheta ‘ amane khub j balatara thay chhe’ sevaman rahela santo maharajana aa shabdo sanbhali radi padata. brahmanand svami tatha nityanand svami to akhand maharajani samipe j besi raheta. maharajani aa manushi lila joi aemanan netro varanvar sajala thatan. shriharina viyogana vicharamatrathi brahmanand svaminun antar dravi uthatun. chodhar aansuae ae maharajana charan pakadi gata—‘ han re nahi melun mara nenanni aagethi nahi melun.’ kavini aavi apratim priti joine maharaj dholiyaman betha thai svamine potani pase besadi aashvasan aapata ke” svami ! dhiraj dharo, ame hamanan dhamaman nahi jaiae .” maharajane thayun ke jo brahmanand svami ahin hajar hashe to amane dhamaman nahi java de. tethi aemani preranathi thoda divas thaya hashe tyan to junagadhathi sa.gu. shri gunatitanand svamino patr aavyo ke ‘ sa.gu. shri brahmanand svamine ahin tarat j mokalasho. aemanan vina ahin mandiranun bandhakam purun thay aem nathi.’ ae patr vanchavi maharaje brahmanand svamine kahyun: ‘svami ! tame aa prasange junagadh jarur jao. nahi to mandir adhurun raheshe.’
maharajani aa aagya sanbhali brahmanand svamine jane vijali padi hoy tevo aanchako lagyo. ae vicharaman padi gaya, maharajane aa sthitiman mukine kem javay ? pan n jau to aemani aagya lopaya! maharaje lagabhag be mas sudhi aemane potani angat sevaman rakhya hata. atyant prasannata batavi varanvar maharaj potano prasadino thala aemane aapata , hetapurvak aalingan aapata ane aekante anek marmani vato pan karata. aatalun badhun sukh be mahina sudhi maharaje aapyun ane have aemani aagya n palay to maharajani prasannata n rahe! aam vichar karata svami aemanan utare aavya, khub manomanthanane ante aemane aek aushadh yad aavyun.
pote jayare junagadh mandir bandhavata hata tyare aek divas potana shishy santo sathe damodarakund taraf nahava gayela. tyanthi giranar taraf vicharan karata karata teo girani aek undi khinaman pahonchi gaya, jyan anek prakarani aushadh vanaspatio aemane jova mali . brahmanand svami aek kushala vaidy hata ne vanaspatina uchchakakshana janakar hata. sanshodhan karatan tyanthi aemane sanjivani aushadhi mali aaveli, je aemane potani pase sachavi rakheli. aaje ae sanjivani yad aavata aemana antaraman aashanun kiran pragadyun. tatkala ae amogh aushadhi kadhi teni dudhaman kanji banavi aek nani katoriman bhari teo akshar oradiman maharaj pase lavya. tyan sa.gu. muktanand svami ane mulaji brahmachari betha hata.temane svamiae vat kari ke aa kanjiman aevun amuly aushadh chhe ke game tevi bimari hoy to pan aa kanji pivathi mati jay j ! mate aa aushadh maharajane pivadaviae to jaldi saja thaya.
muktanand svamiae kanjini katori hathaman lai maharaj pase jai aemane jagadi prarthana kari ke ‘ maharaj ! karpa karine aamanthi thodi kanji grahan karo .’ maharaj to antaryami! ae jani gayela ke brahmamuni sanjivani aushadhi nakhine aa kanji banavi lavya chhe. muktanand svaminun vachan rakhava mate maharaje katori hathaman lai sahej hothe adadine dholiya niche potane hathe muki didhi ane hothane tarat j rumalathi luchhi nakhya.*( shri brahmasanhita (pra. pa. a. ૫ )) aa joine brahmanand svami to samaji gaya ke have maharaj zhazho vakhat nahi rahe. aemane dilagir haiye ubhela joine maharaje fari yad karavyu : “svami ! tamo aaje j junagadh jao ,” ae divase maharaje potano prasadino thala brahmamunine aapine junagadh java mate viday aapi. maharajane dandavat pranam karine svami chalya.
svami gadhadane simade gaya tyan haran daba utarya , ae joine svami aemanan shishyamandalane kahe ‘ pachha valo aaje shukan sara nathi thata.’ svami pachha gadhapur aavi aksharaoradiman jai maharajane dandavat pranam karava lagya. brahmamunine pachha aavela joine ashakt hova chhatan maharaj kadam ubha thai gaya ne svamine bathaman lai khub premapurvak chhati sarasa chanpi malya ane pachhi aemane chhatiman charanarvind aapi aashvasan aapata bolya: ‘svami dilagir thav man ! ame to saday tamara bhela j chhiae . tamo have junagadh jaldi jao .’
brahmamunini aankhonan aansu keme karine nahota sukatan ! ae bhare dharmasankataman mukaya hata. aek baju shriharino chirakalin viyog ne biji baju shrijiaagya ! aemanun antar pokaratun ke prabhu! aa agnipariksha raheva do! brahmanand svamine svasth karava maharaje temane gulabano har paheravi, potano prasadino gudho rento aapi , temana mathe potana banne hath mukine pachhi temano vanso thabadyo. aathi svamine jara hinmat aavi. maharajane fari dandavat pranam kari temani murtine nirakhata nirakhata pachhe pagale chali svami aksharaoradina anganaman aavi tyanthi fari maharajane dandavat pranam karya. aemanun antar keme karine maharajane mukine java mate manatun nahotun, pan shrijiaagyaae aem karya vagar chale aem nahotun. ante brahmanand svami aemanan shishyamandala sathe bhare haiye ane vyathit mane gadhada chhodi junagadh java ravana thaya.*( sa.gu. brahmanand svami ૧૮૮૯ na jeth sud chothane divase junagadh pahonchya hata aem svaminarayan sanpradayani tavarikh nondhe chhe.)
sa.gu. brahmanand svamina gaya bad lagabhag dashek divase san. ૧૮૮૬na jeth mahinani shukl pakshani dashamane mangalavare madhyahn samaye maharaje dehotsav karyo.
sau santo tatha haribhaktone maharajadhamaman gayana samachar malatan jane vajraghat thayo hoy aeva maharajana aa pranaghatak viyoge sauna antar bhangi nakhyan . akshar oradi ane dadano darabar bhaktajanona rhradayavidarak rudan ane aartanadathi dhruji udhya. aakhuny gadhadun aa asahy dukhana karama aaghatathi grast thayela bhaktajanona chhatifat aakrandathi shokaman dubi gayun! sa.gu. gopalanand svamiae saune santvana aapi shant karya. lakshmivadiman maharajana dehano vidhipurvak agnisanskar karya bad sa.gu. gopalanand svamiae bhagujine junagadh brahmanand svamine bolavava mate mokalya.
junagadhaman brahmanand svami mandirana ghumat aagala dhabaman kadiyao pase kam karavi rahya hata. ae vakhate aemane durathi bhagujine kala vastroman unt upar aavata joya. ae tarat j badhun samaji gaya ne niche utaratan kadiyane bum padine kidhun, ‘ ratna ! ae pano have chodaje ma, kapatiae kapat karyun chhe.’ aansu nigalate nayane aemane bhaguji pasethi sarve samachar janya ne pachhi snan kari ae divase upavas karyo. bije divase junagadhana mandirani chhelli viday lai ae devanand svamini sathe gadhapur taraf ravana thaya.
gadhapur aavine brahmamuni dada khacharana darabaraman sa.gu. gopalanand svami, sa.gu. muktanand svami tatha sa.gu. nityanand svamine malya. sajala nayane svamiae sadguru gopalanand munine aajijipurvak kahyun: ‘svami! mara aavata pahelan mara pranadharanan agnisanskar kari nankhya te thik na karyun.hun aemane aksharadhamamanthi pachha bolavine betha karat, pan sharir gaya pachhi have sho upay ?
yogamurti gopalanand svamiae aemane shant karatan kahyun: ‘ svami ! maharaj to satsangaman saday pragat j chhe.’ pachhi svami akshar oradiman gaya tyare maharaj vina suni suni akshar oradi joi virahatur thaine chhatifat radya ane pachhi tyanthi chodhar aansuae radata radata gopinathajina mandir upar darshan karava sarun pagadhiya chadava lagya. maharajana chir viyoge vyakula banelun ae sanvedanashil kaviharday mandirani rupachokiman gopinathajini murti aagala ashrubhari aankhe pragalbhasvare gai udhyun :
pran sanehi gharun aavo ab piyara ,
hiyara dhir dharat nahi mera’
vipralanbh virah vibhavanana aa padana karunagan sathe sauna aashchary vachche gopinathajini murtimanthi shrijimaharaj divyasvarup pragat thaine svamine sama aavine bhedya ane pushpano sugandhit har paheravi aemana virahatapane shant karyo.*( shriharicharitr chintamani (bhag -૨ , vat -૩૨૮).)
utpatti- avatari purush shri sahajanandasvamiae pruthvi upar pragat thai aatyantik mokshani alaukik rit pravartavi. ane te punit rit ‘yavatachandr divakaro’ taki rahe te mate mandir, murti, shastr, satsangi, sant ane aachary aem anek angoni sthapana kari, potanun avataran kary purn thayun jani ૧૮૮૬ ni salana ant bhagaman udasin prabhuae brahmanandasvamine junagadh mandiranan kama-kaj ange java aagya kari. shrijine potani lila sankeli svadham pachhun faravun chhe parantu brahmamuninun sannidhy hoy tyan sudhi prabhu dhamaman kem jai shake ? aetale brahmamunine dur mokali ane gunatitanand svamine pase bolavi lidha. junagadh jatan rastaman haran aadan utare chhe. anek apashukano thay chhe. te joi svami samay parakhi gaya, pan ishtadevani aagya kem lopay ? chhatan chhellivaranan fari darshan kari junagadh java svami ravana thaya. pan haiyun kakali udhyun ke,
‘haran ae j sukhana haran,
haran ae j buddhibala haran,
haran ae j hinmat harana
haran ae j pran tan harana’
maru haiyun ‘ha’ nathi padatun ladila lal ! maru haiyu ‘ha’ nathi padatun pan... aam, aakrandana aakroshaman akalata akalata svami junagadh aavya. aa baju maharaje santo-bhaktoni sabha bolavine vat karatan kahyun ke, ‘santo ! amara avataranano hetu have puro thayo chhe. aatyantikamokshana unda ane majabut paya nankhai gaya chhe. santo tame satsant mate bahu dukh sahan karyun chhe.’ maharaje jyan aatali vat kari tyan to sabhamanthi dhrusakan ane hibakan sanbhalayan. karunanidhane kahevanun chalu rakhyun ke, ‘satsangane sachavajo, sneh ane sanpathi rahejo. aa gopalanandasvamini aagya shiromany rakhajo. bhakto ! bhakto ! bhala thaine koi amari pachhala aatmahatya karasho nahin. ‘aam, bhalamananan shabdo kaheta-kaheta achanak prabhu bolata bandh thaya. gopalanandasvamiae nadi upar hath mukyo to nadi bandha! zhoraae jalavi rakhelun dhrusakun temanathi mukai gayun. prananath gayana aaghate sau aakrand karava lagya. n jav, maharaj n java. ame aapana vagar shi rite jivi shakishun ? mara jivanapran ! ae dadakhacharano darabar aaje dardila dilathi radi rahela santo-bhaktona lohinan ashruthi bhino bani gayo. anek santo dadani divalaman mathan pachhadi karamun rudan kari rahya chhe. to aa baju junagadhaman sadguru brahmanandasvamine amangalani aendhan aavata svami bhangine bhuko thai gaya. svamina mathe vijali padi. magajaman maharajani yad ghumava lagi. aatmiyatana bhave shabdo sari padya ke, ‘ratna ! ratna ! ae pano chotadishaman. kapatiae kapat karyun chhe!.’ aama. bolatan bolatan svami murchhit thai dharati par dhali padya. tyan bhagujiae pase aavi svamine aashvasan aapatan mathe paninan potan muktan-muktan kahyun ke, ‘svami ! aapane gopalanandasvamiae jaldi gadhapur bolavya chhe.’ aetale sandhadi upar savar thai, annajalano tyag kari tvarit gatiae aek j divasaman gadhapur pahonchya. parantu tyan to shriharina sharirano agni sanskar thai gayo jani haiyafat rudan karava lagya. ae dadana darabarani divalo ane ninbatarunan pan pan aaj brahmanandasvamina aakrande rudan karava lagyan chhe. svamiae vasavaso vyakt karyo ke, ‘santo! santo! tame mari rah pan n joi ? shriji maharajana sharirani antim kriya kari nakhi n hot to santo, hun aemane jarur aksharadhamamanthi pachha lavi betha karata. pan have shun?’ muktanandasvami, gopalanandasvami, gunatitanandasvami aadi santo svamine aashvasan aapatan-aapatan kahe chhe, ame to maharajani aagya mujab karyun chhe. aap saghali hakikat have gopinathaji maharajane kaho. ‘ghayal ki gat ghayal jane, dujo n jane koi,’ viyoganun dukh kevun chhe te to ghayal thayela ghavayelane j khabar pade. aeni anubhuti shabdoman kem karavi shakaya? jem mano palav khasi jatan balak zhabaki jay tem aaje brahmamuni vare-vare prabhune yad kari radi pade chhe. nisahay ane achetan banela svami manda-mand mandiranan pagathiyan chadi gopinathajini same pahonchya. murtinan darshan karatan j karami chis nakhi. aatala divas darsha-sparshanan sukh aapyan ane ante tarachhodine gayane? ladila lala! marun haiyun dhiraj nathi dharatun prabhu! prabhu aapana vina hun kem jivi shakisha? aam, virahagniman valovata–valovata svami karun rudan kari rahyan chhe. ae gopinathana ghunghatamanthi aansuoni dhara chhuti badha santo-bhakto ane aebhal parivar aekatrit thai gayo. saune lagyun ke svaminan pran nikali jashe. ane sache j paththar fati jay aevun karun rudan karata-karata svami murchhit thai dhali padya. muktanandasvami, raghuviraji maharaj aadi svamina sharire hath feravi rahyan chhe. brahmamuni aap svasth thao. maharajani aagya nathi pachhala pran chhodavani. svamini aa paristhiti joi saunan haiyan kakali udhyan. thodivaraman to hibakan ane dhrusakanthi mandir dhruji udhyun. muktamuniae brahmamunina mukhaman thodun pani nakhyun. thodi vare svamine shata vali. viyogani vadali varasi padatan, svami aekadam ubha thai gopinathajini murti same hath lanbo kari karunabhina kanthe navarachit prastut pad gava lagya.